Geyve ve Yöresi, Tarihten Günümüze,(7)
Geyve ve çevresinde arkeolojik kazıların yapılmamış olması, bölgede yerleşimin ne zaman başladığı hakkında bilgi edinmemizi zorlaştırmaktadır
05 Mart 2019 - 05:08
Geyve ve çevresinde arkeolojik kazıların yapılmamış olması, bölgede yerleşimin ne zaman başladığı hakkında bilgi edinmemizi zorlaştırmaktadır. Fakat elde edilen bilgiler ışığında bölgede yerleşimin M.Ö. 4000 yıllarında başladığını söyleyebilmekteyiz. Geyve İlçesi, M.Ö. IV. y.y. Bitinlerin kurmuş olduğu, Bitinya döneminde; Tottation,Totteum,Totoion,Totteeum,Tottacum,Tottaigon, Tataion yâda Tottaion, Κύβαλα, Kyvala, Kybala, Kuvala, Kubala, Kaviyya, Geviyye, Kabia, Kabaia, Köyova, Köyoba, Geyikova, Kıtova, Kahova ve Gekve de demişlerdir.
İlk nüfus sayımından sonra sancakla ilgili diğer bir kayıt H.8 Şaban 1254/ 20 Ekim 1838 de başlayıp H.25 Rebiülevvel 1255/8 Haziran 1839 da tamamlanmış olup yaklaşık 9 ay süren cizye sayımıdır. Sancağın geneline yönelik bu sayımda cizye mükelleflerin durumu üç ayrı vergi dilimi ( Ala, evsat, edna ) esasına göre belirlenmiştir. Sayıma göre sancakta yaşayan gayrimüslimlerin milliyetlerine göre bir sonuca varmak mümkün değildir. Gayrimüslim nüfus hakkında bir bilgi sahibi olabilmek için 4 çarpanı esas alınmıştır.23 Kaza adı Ala Evsat Edna Toplam Ortalama nüfus İzmit 725 2422 1906 5073 20292 Kaymas 42 429 284 755 3020 Seyhler 17 248 170 435 1740 Geyve 92 645 257 994 3976 İznik 97 556 237 891 3564 Yalakabad(Yalova) 445 1435 815 2695 10780 Karamürsel 338 630 308 1276 5104 Akhisar-ı Geyve(Pamukova) 159 753 459 1371 5484 Pazarköy 738 1393 702 2833 11332 Adapazarı 659 2154 732 3545 14180 Sancağın bütününe yönelik cizye sayımları yanında daha ileriki tarihlere ait kazalar için ayrı sayımlar da vardır. Bu anlamda H.9 Cemaziyelahir 1264/ 13 Mayıs 1848 de başlayıp, 19 Zilkade 1265/28 Eylül 1849'da tamamlanan Şile kazasına ait nüfus yoklama defterinde kazada yaşayan mükellef gayrimüslimler hakkında bilgiye ulaşmak mümkün olmaktadır. Deftere göre nefs-i Şile de 10 mahallede 107 mükellef belirtilmişti. Tahmini nüfus ise, 500- 550 civarında düşünülebilir 14 Yüzyılın ortalarında H. 1260 / 1844-1845 yılına ait temettuat defterlerinde vergi mükellefleri belirtilmiştir. Buna göre şehir için 938 hane vardır. Tahmini nüfus ise 4Bin600-4Bin700 civarındadır. XIX. yüzyılın geç döneminde İzmit ile ilgili gözlemlerine yer veren Texier 2Bin500 Türk, 2Bin Hristiyan ve 500 Yahudi aile yaşadığını belirtmektedir. Bu sayılara biraz kuşku ile yaklaşmak yararlı olacaktır. Yüzyılın sonlarına ait nüfus sayımı göz önüne alındığında daha kaza nüfusunun 20Bin'e ulaşmadığından şehir için gösterilen bu sayılar kazaya ait olmalıdır. Bu durum şehir ve kaza kavramında bir açıklık olmamasından kaynaklanmaktadır. Yüzyılın son on yılında Anadolu'yu gezen Cuinet İzmit için Texier'e yaklaşık değerler vermektedir. Cuinet'e göre, 12Bin375 Müslüman, 10Bin125 Hristiyan ve 2Bin400 de Yahudi yaşamaktaydı. Verilen değerler içerisinde Hristiyan ve Yahudi nüfusun abartılı olduğu görülmektedir.
İlk sayımdan daha kapsamlı 1881/82-93 sayımı 10 yıl gibi bir süreyi içermektedir. Erkek ve kadın ve gayrimüslimler de milliyetleri ve dinlerine göre belirtilmiştir. Sancak bu yıllarda İzmit, Adapazarı, Kandıra, Geyve, Karamürsel kazalarından oluşmaktaydı. Bu sayımda kaza sayısının azaldığı görülmektedir. Yirmi olan kaza sayısı bazı kazaların birleştirilmesi, ya da diğer bir vilayete bağlanmasıyla 5 kazaya indirilmiştir.
Müslüman Rum Ermeni Yahudi Protestan Kaza adı erkek kadın erkek kadın erkek kadın erkek kadın erkek kadın İzmit 9963 9283 1880 1696 801i 7826 84 70 382 333 Adapazarı 21327 18991 1307 1210 5432 5270 - - 162 152 Kandıra 21011 19675 1098 990 633 626 - -- - - Geyve 11528 10805 2291 2229 3055 2818 i - 43 36 Karamürsel 4960 3772 5887 5136 1942 1607 - - Bu sayımda İzmit kazasında 13 Bulgar,105 yabancı, Adapazarı'nda 67 yabancı yer almaktaydı. Ermeniler için mezhep ayrımı belirtilmemişti. İdari taksimatı yansıtması bakımından H.1316/ i898 tarihli salnamede sancağa 4 kaza, yeni kanunla oluşturulan nahiye kavramı çerçevesinde oluşturulan 10 nahiye ve 938 köy bağlıydı. Bu yıla ait başka bir kayıt da bize nüfusun cinsiyet ve yaş ayrımını vermektedir. 0 ve 90 üstü yaş grupları arasında dağılımı ve nüfusun hangi yaş gruplarında yoğunlaştığı görülmektedir. Ya ru ları 0-1 1-10 10-20 20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90 30+ erkek 7850 11900 16989 28975 28670 14700 5960 3480 1760 435 95 kadın 6960 9919 12861 23760 20480 10985 3880 2700 1320 311 115 Tablodan anlaşıldığı üzere sancakta nüfus kadın ve erkek için de 20 ile 40 yaşları arasında yoğunlaşmaktadır. Bunu takiben 10-20 ve 40-50 yaş 25 ve 68 yaş grupları izlemektedir. Yoğunluğun genç nüfusta olduğu açıkça görülmektedir.
Yüzyılın son on yılında İzmit sancağında km kareye 25 kişi düşmekteydi. Kadın-erkek arasındaki yüzdelik dağılımı ise % 51 erkekler, % 41 kadınlar oluşturmaktaydı. 7 Haziran 1900 tarihli İzmit kumandanı Mirliva(Tuğgeneral) Sadık Beyin bir kilise inşasına ilişkin yazışmasından anlaşıldığı üzere, nefs-i Adapazarı'nda Rumlar 700, Yahudiler 30, Ermeniler 5, Protestanlar 85 hane, köylerinde ise 22Bin046 erkek, Müslüman, Rum, Ermeni 19Bin936 kadın, 888 erkek ve 941 kadın Bin282 erkek ve Bin167 kadın bulunduğu anlaşılmaktadır.
Osmanlı Devleti'nde diğer bir sayımda 1906/7 sayımıdır. Bu sayımdaki İzmit Sancağı'na ait bilgiler aşağıda verilmiştir. Müslümanlar Rumlar Ermeni Yahudiler Protestanlar. Ortodoks Kaza adı erkek kadın erkek kadın erkek kadın erkek kadın erkek kadın İzmit 195353 17755 2585 2361 11082 10456 1735 1650 514 500 Adapazan 38251 34797 4095 3600 7967 7092 311 317 Karamürsel 11012 9611 7849 7284 2657 2487 III 125 - - Geyve 15946 15357 3198 3196 4147 4035 57 44 102 82 Kandıra 19546 18750 875 820 272 260 - - - - 1906/7 sayımında İzmit kazasında 214 Ermeni Katolik erkek, 288 kadın, 443 yabancı erkek, 422 kadın; Adapazarı'nda 311 yabancı erkek, 317 kadın, Karamürsel ve Yalova kazasında 76 yabancı erkek, 69 kadın, Geyve'de 41 yabancı erkek, 43 kadın, Kandıra'da 3 Latin erkek, 4 kadın bulunmaktaydı.
28 Mart 1909 tarihli yazıda, İzmit Sancağı 'na ilişkin bilgide nüfus kazalar itibariyle Müslim ve gayrimüslim olarak verilmiştir. Bu bilgide erkek kadın ayırımı belirtilmemiştir. Sayıların kazaların bütününe yönelik olduğu düşünülmelidir?
Osmanlı Devleti'nde son sayım 1914 nüfus sayımdır. Bu sayımda nüfus kazalar itibariyle verilip erkek kadın ayırımı yapılmamıştır. Geçmiş yıllarla karşılaştırıldığında nüfusta belirgin bir artış görülmemektedir. Uzun süren savaş yılları nedeniyle özellikle genç erkek nüfusun azaldığını söylemek mümkündür. Doğan boşluğun toprak kayıplarıyla Batı Anadolu'da yaşanan göçlerle doldurulduğu düşünülebilir. Yalova ve İznik'in de yeni bir kaza olarak eklenmesiyle kaza sayısı 7 ye yükselmiştir.
Not: Devamı var…
Mustafa Hamdullah ERGİN
hamdullahergin@gmail.com
GEYVE GÜNDEM
İlk nüfus sayımından sonra sancakla ilgili diğer bir kayıt H.8 Şaban 1254/ 20 Ekim 1838 de başlayıp H.25 Rebiülevvel 1255/8 Haziran 1839 da tamamlanmış olup yaklaşık 9 ay süren cizye sayımıdır. Sancağın geneline yönelik bu sayımda cizye mükelleflerin durumu üç ayrı vergi dilimi ( Ala, evsat, edna ) esasına göre belirlenmiştir. Sayıma göre sancakta yaşayan gayrimüslimlerin milliyetlerine göre bir sonuca varmak mümkün değildir. Gayrimüslim nüfus hakkında bir bilgi sahibi olabilmek için 4 çarpanı esas alınmıştır.23 Kaza adı Ala Evsat Edna Toplam Ortalama nüfus İzmit 725 2422 1906 5073 20292 Kaymas 42 429 284 755 3020 Seyhler 17 248 170 435 1740 Geyve 92 645 257 994 3976 İznik 97 556 237 891 3564 Yalakabad(Yalova) 445 1435 815 2695 10780 Karamürsel 338 630 308 1276 5104 Akhisar-ı Geyve(Pamukova) 159 753 459 1371 5484 Pazarköy 738 1393 702 2833 11332 Adapazarı 659 2154 732 3545 14180 Sancağın bütününe yönelik cizye sayımları yanında daha ileriki tarihlere ait kazalar için ayrı sayımlar da vardır. Bu anlamda H.9 Cemaziyelahir 1264/ 13 Mayıs 1848 de başlayıp, 19 Zilkade 1265/28 Eylül 1849'da tamamlanan Şile kazasına ait nüfus yoklama defterinde kazada yaşayan mükellef gayrimüslimler hakkında bilgiye ulaşmak mümkün olmaktadır. Deftere göre nefs-i Şile de 10 mahallede 107 mükellef belirtilmişti. Tahmini nüfus ise, 500- 550 civarında düşünülebilir 14 Yüzyılın ortalarında H. 1260 / 1844-1845 yılına ait temettuat defterlerinde vergi mükellefleri belirtilmiştir. Buna göre şehir için 938 hane vardır. Tahmini nüfus ise 4Bin600-4Bin700 civarındadır. XIX. yüzyılın geç döneminde İzmit ile ilgili gözlemlerine yer veren Texier 2Bin500 Türk, 2Bin Hristiyan ve 500 Yahudi aile yaşadığını belirtmektedir. Bu sayılara biraz kuşku ile yaklaşmak yararlı olacaktır. Yüzyılın sonlarına ait nüfus sayımı göz önüne alındığında daha kaza nüfusunun 20Bin'e ulaşmadığından şehir için gösterilen bu sayılar kazaya ait olmalıdır. Bu durum şehir ve kaza kavramında bir açıklık olmamasından kaynaklanmaktadır. Yüzyılın son on yılında Anadolu'yu gezen Cuinet İzmit için Texier'e yaklaşık değerler vermektedir. Cuinet'e göre, 12Bin375 Müslüman, 10Bin125 Hristiyan ve 2Bin400 de Yahudi yaşamaktaydı. Verilen değerler içerisinde Hristiyan ve Yahudi nüfusun abartılı olduğu görülmektedir.
İlk sayımdan daha kapsamlı 1881/82-93 sayımı 10 yıl gibi bir süreyi içermektedir. Erkek ve kadın ve gayrimüslimler de milliyetleri ve dinlerine göre belirtilmiştir. Sancak bu yıllarda İzmit, Adapazarı, Kandıra, Geyve, Karamürsel kazalarından oluşmaktaydı. Bu sayımda kaza sayısının azaldığı görülmektedir. Yirmi olan kaza sayısı bazı kazaların birleştirilmesi, ya da diğer bir vilayete bağlanmasıyla 5 kazaya indirilmiştir.
Müslüman Rum Ermeni Yahudi Protestan Kaza adı erkek kadın erkek kadın erkek kadın erkek kadın erkek kadın İzmit 9963 9283 1880 1696 801i 7826 84 70 382 333 Adapazarı 21327 18991 1307 1210 5432 5270 - - 162 152 Kandıra 21011 19675 1098 990 633 626 - -- - - Geyve 11528 10805 2291 2229 3055 2818 i - 43 36 Karamürsel 4960 3772 5887 5136 1942 1607 - - Bu sayımda İzmit kazasında 13 Bulgar,105 yabancı, Adapazarı'nda 67 yabancı yer almaktaydı. Ermeniler için mezhep ayrımı belirtilmemişti. İdari taksimatı yansıtması bakımından H.1316/ i898 tarihli salnamede sancağa 4 kaza, yeni kanunla oluşturulan nahiye kavramı çerçevesinde oluşturulan 10 nahiye ve 938 köy bağlıydı. Bu yıla ait başka bir kayıt da bize nüfusun cinsiyet ve yaş ayrımını vermektedir. 0 ve 90 üstü yaş grupları arasında dağılımı ve nüfusun hangi yaş gruplarında yoğunlaştığı görülmektedir. Ya ru ları 0-1 1-10 10-20 20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90 30+ erkek 7850 11900 16989 28975 28670 14700 5960 3480 1760 435 95 kadın 6960 9919 12861 23760 20480 10985 3880 2700 1320 311 115 Tablodan anlaşıldığı üzere sancakta nüfus kadın ve erkek için de 20 ile 40 yaşları arasında yoğunlaşmaktadır. Bunu takiben 10-20 ve 40-50 yaş 25 ve 68 yaş grupları izlemektedir. Yoğunluğun genç nüfusta olduğu açıkça görülmektedir.
Yüzyılın son on yılında İzmit sancağında km kareye 25 kişi düşmekteydi. Kadın-erkek arasındaki yüzdelik dağılımı ise % 51 erkekler, % 41 kadınlar oluşturmaktaydı. 7 Haziran 1900 tarihli İzmit kumandanı Mirliva(Tuğgeneral) Sadık Beyin bir kilise inşasına ilişkin yazışmasından anlaşıldığı üzere, nefs-i Adapazarı'nda Rumlar 700, Yahudiler 30, Ermeniler 5, Protestanlar 85 hane, köylerinde ise 22Bin046 erkek, Müslüman, Rum, Ermeni 19Bin936 kadın, 888 erkek ve 941 kadın Bin282 erkek ve Bin167 kadın bulunduğu anlaşılmaktadır.
Osmanlı Devleti'nde diğer bir sayımda 1906/7 sayımıdır. Bu sayımdaki İzmit Sancağı'na ait bilgiler aşağıda verilmiştir. Müslümanlar Rumlar Ermeni Yahudiler Protestanlar. Ortodoks Kaza adı erkek kadın erkek kadın erkek kadın erkek kadın erkek kadın İzmit 195353 17755 2585 2361 11082 10456 1735 1650 514 500 Adapazan 38251 34797 4095 3600 7967 7092 311 317 Karamürsel 11012 9611 7849 7284 2657 2487 III 125 - - Geyve 15946 15357 3198 3196 4147 4035 57 44 102 82 Kandıra 19546 18750 875 820 272 260 - - - - 1906/7 sayımında İzmit kazasında 214 Ermeni Katolik erkek, 288 kadın, 443 yabancı erkek, 422 kadın; Adapazarı'nda 311 yabancı erkek, 317 kadın, Karamürsel ve Yalova kazasında 76 yabancı erkek, 69 kadın, Geyve'de 41 yabancı erkek, 43 kadın, Kandıra'da 3 Latin erkek, 4 kadın bulunmaktaydı.
28 Mart 1909 tarihli yazıda, İzmit Sancağı 'na ilişkin bilgide nüfus kazalar itibariyle Müslim ve gayrimüslim olarak verilmiştir. Bu bilgide erkek kadın ayırımı belirtilmemiştir. Sayıların kazaların bütününe yönelik olduğu düşünülmelidir?
Osmanlı Devleti'nde son sayım 1914 nüfus sayımdır. Bu sayımda nüfus kazalar itibariyle verilip erkek kadın ayırımı yapılmamıştır. Geçmiş yıllarla karşılaştırıldığında nüfusta belirgin bir artış görülmemektedir. Uzun süren savaş yılları nedeniyle özellikle genç erkek nüfusun azaldığını söylemek mümkündür. Doğan boşluğun toprak kayıplarıyla Batı Anadolu'da yaşanan göçlerle doldurulduğu düşünülebilir. Yalova ve İznik'in de yeni bir kaza olarak eklenmesiyle kaza sayısı 7 ye yükselmiştir.
Not: Devamı var…
Mustafa Hamdullah ERGİN
hamdullahergin@gmail.com
GEYVE GÜNDEM
FACEBOOK YORUMLAR